Diyarbakır’ın Sur ilçesinde 2013 yılında başlanılan kentsel dönüşüm projesi kapsamında bulunan Hamza Bey Camii, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan peyzaj çalışması kapsamında yıktırıldı.

Cumhuriyetin ilanından sonra satılan ve daha sonra çeltik fabrikası olarak kullanılan camii, 27 şehit sahabenin medfun bulunduğu Hz. Süleyman Camiinin yanında bulunuyordu.

TOKİ, Diyarbakır Valiliği, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve Sur Belediyesi tarafından 2013 yılında yürütülen ‘Kentsel Dönüşüm Projesi’ kapsamında, Hz. Süleyman Camii çevresindeki gecekondular temizlenmiş ve çalışmalarda caminin hemen yanında bulunan ve yıllarca çeltik fabrikası olarak kullanılan binanın altından Akkoyunlu Devletinin sayılı eserlerinden biri olan Hamza Bey Camii çıkmıştı.

O dönemde yapıda incelemelerde bulunan bilim adamları, tarihi yapının Akkoyunlu Hamza Bey Camii olduğunu belirterek, camiinin eski ihtişamına kavuşması için Anıtlar Kurulu tarafından yeniden tescil edilmesi çağrısında bulundu.

Yapılan çağrılara kulak verilmemesi nedeniyle dönemin belediyesi tarafından bakımsız bir şekilde kaderine terk edilen ve zamanla harabeye dönen cami, yapılan peyzaj çalışmalarında yıkıldı.

Cumhuriyetin ilanından sonra Diyarbakır’da satılan ya da yıktırılan onlarca camiden biri olan Akkoyunlu Hamza Bey Camii, 1444 yılında 27 şehit sahabenin medfun bulunduğu bölgede ziyaretçilerin ibadet ihtiyacı için inşa edilmişti.

1935 yılında Vakıflar Kanununda yapılan bir değişiklikle yurt çapında yüzlerce cami ve mescid yıktırılmıştı. Elde edilen verilere göre, Diyarbakır'da 35 cami-mescit satıldı, yıkıldı ya da iş yeri olarak kullanılması suretiyle tasfiye edildi. Vatandaşların ileride cami yapmasının önüne geçmek için de 12 cami ve 16 mescidin arsası yine aynı şekilde satıldı. Bazı cami ve mescitleri satın alan hayırseverler tekrar ibadete tahsis ederken, 20'e yakın tarihi cami ve mescidin adı ise sadece vakıfların kayıtlarında kaldı.

Türkiye'deki cami ve mescitlere yönelik kıyımın ilk adımı Şer'iye ve Evkaf Vek'leti'nin kaldırılıp yerine Evkaf Umum Müdürlüğü'nün teşkil edilmesiyle gerçekleşti. Acilen bir tasfiye komisyonu kuruldu. Bu komisyon bütün vakıf mal varlığını satmaya gayret göstermiş, 1935 yılından sonra "gelir sağlama" gerekçesiyle tarihi öneme sahip yüzlerce cami ve mescit satmış, bir o kadarını da yıktırmıştı. Hamza Bey Camii ise bunlardan sadece biri. Vakıfların kaydına göre, 1935 yılından sonra satılmış görülüyor.

Cumhuriyetin ilanından sonra satılan ve daha sonra çeltik fabrikası olarak kullanılan camii, 27 şehit sahabenin medfun bulunduğu Hz. Süleyman Camiinin yanında bulunuyordu.

Camii 2013 yılında da yıkılması yönünde iddialar ile gündeme gelmişti. (M. Hüseyin Temel – İLKHA)