İbadetler ahirete bakar, gayb ve mana âlemine müteveccihtirler. Evet, ibadetin menşei bizleriz, yani müminlerdir. Yani insanlardır. İnsan ise topraktan yaratılmış dünya menşeli Allahın mucessem bir mahlûkudur. Dünyevi ve dünyadaki her şey gibi fani olmakla birlikte insan ahiret için, ebediyet için yaratılmıştır. Dünyada olmak ve dünyalı olmak mana âlemine ait olmaya engel olmadığı gibi gereklidir de. Nitekim ağaç yerden çıkar ama göğe doğru yükselir. Topraktan beslenir, toprağa sıkı sıkıya bağlıdır, ama meyvesini ve diğer bütün güzelliklerini toprağın üstünde, yükseklerde verir.

Her ibadetin bir âlem-i şehadet bir de âlem-i mana boyutu vardır. Âlem-i şehadet gözle gördüğümüz ve şahit olduğumuz dünyadır. Burada fiziki ihtiyaçlarımızı giderdiğimiz gibi ibadi görevlerimizi de ifa ederiz. Ama ibadi görevlerin fiziki ve dünyevi vasıtalarla yapılıyor olması ibadetlerin tamamen gözle görünen şekillerden ibaret olduğunu ve manevi boyuttan yoksun olduğunun anlamına gelmez. Hatta azalarımız ve elimizdeki fiziksel imkânlarla yerine getirdiğimiz ibadetlerin, “ibadet” niyetiyle yaptığımız hasebiyle, ruh ve kalbimiz üzerinde önemli derecede etki bıraktığını gözle görecek derecede tesir bıraktığına şahit oluyoruz. Önemli olan da bu tesirin şiddetidir. Tesirli olduğu ölçüde bizim için bir “anlam” ifade etmekte, manevi neticenin önemi ve gerekliliği konusunu kalbimizin derinliklerine oturtmaktadır.

Âlem-i şehadetten geçmeden alem-i manaya ulaşılamaz. Orucun mükâfatına ulaşmak, Allah katında “oruç tutanlar” sınıfından sayılmak, Reyyan kapısından girmeye hak kazanmak ve liyakatle o makamın hazzına varıp sürura ermek için dünyevi lezzetlerden el etek çekmekten geçer. Her ibadet gibi oruç ibadeti de niyet, anlayış, kavrayış ve bilmek üzerine bina edilir. Yoksa zahir hakikatle karıştırılır ve yanlış neticelere varılır. Binaenaleyh oruç, sadece aç kalmaktan ibaret değildir. Mümin oruç tutarken bir makam kesbetmektedir ve bu makamda Allaha ibadet etmenin niyeti ve anlayışı ile kavli ve fiili davranışlarına dikkat ederken bütün bir günü fiilen ibadet olur. “Fiilen ibadet” diyoruz, çünkü buradaki hüküm, benzerlik veya tebeiyetten değil bizzat ibadetin hükmüdür.

Ulema “oruç tutmak samediyet makamında Allaha ibadet etmektir” veya “oruç, Hakkı samediyyet ile sena etmektir” şeklindeki tariflerle oruç ibadetini tasvir etmiş ve onu adeta zihnimizde resmederek çerçevesini çizmişlerdir. Nitekim namazı da “ehediyet makamında Allaha ibadet etmektir” veya “cem’in ehediyeti veya ehediyetin cem’i makamına sahip namaz, bütün isim ve sıfatlarla Hakkı sena etmektir” şeklinde güzel bir tarif ile bize tanıtmışlardır.

Samediyet makamında kul Allaha karşı kendi acziyetinin farkındadır. Görünen görünmeyen, büyük küçük, az çok ihtiyacı olan her şey Allahın elindedir. Kendisinin var olması veya yok olması tamamen Allahın meşietiyledir. Allah dilerse ona hesapsız verir, dilerse rızkının daraltır, dilerse hiç vermez ve açlıktan öldürür. Dünya hayatı gibi ahiret hayatı da O’nun elindedir. Allah ise Kadir-ı mutlaktır. Hiçbir şeye muhtaç değil, herkes ve her şey O’nun mülküdür. Her müminin en iyi bildiği surelerden biri İhlas suresidir ki bu surede Allahın ehad ve samed olduğunu söylüyor, ama ehadiyet ve samediyeti gereği gibi algılamaktan aciziz. Ramazan ayında ise oruç tutan müminler samediyet makamının kavrayış ve anlayışı içerisinde Allaha ibadet halini yaşıyorlar. Müminleri üç aylar mevsimine, üç aylardan da ramazan ayına kavuşturması ve tabii olarak samediyet makamına kabul etmesi Yüce Allah’ın bir lütfüdür.

Bu günlerde alelade bir iş yapıyor değiliz. Aç ve susuzluktan ibaret olan nefse kuru bir eziyet veya toplumsal manada bir perhiz yarışı gibi pek fazla anlamı olmayan bir meşguliyet değildir bizim yaptığımız. Allahın kendi samedaniyeti ile tavsif ettiği bir makama bizi kabul etmesidir. Bizim de bu makamda O’nun nimetlerinin değerini hakkıyla takdir edip O’na şükretmemizdir. Saniyelere varıncaya kadar bütün zamanımızı bu bilinçle geçirmeli, bu duygularla oturup kalkmalıyız.