Bizleri yaratan sonsuz kudret, şüphesiz bizden önceki insanları yaratmış ve onların vaziyetlerini, durumlarını, olumlu ve olumsuz davranış boyutlarını bizlere örnek olarak göstermiştir. Bu sayısızca örnekler akıl sahipleri için bir çıkarım örneğidir.

Kutsal kelamı incelediğimizde nice insanlar iyilik yolunda gereken mücadeleyi verirken kimisi ise kötülük yolunda her türlü kredisini zorlamıştır. İyilik yolunda mücadele edip şükür eden kullar; eşref-i mahlûkat olarak tanımlanırken kötülük için mücadele eden kullar ise nefsine zulmeden olarak tanımlanmıştır.

Demek ki zulüm sadece dışarıdan gerçekleşen bir olgu değildir. İnsan nefsine uyarak kendi kendine zulüm edebiliyor. Bu yüzden olmalı ki’’ Allah kimseye zulüm etmez ancak insanlar kendi kendine zulüm ederler' denilmiştir.

Yaratılışın temel mantığına baktığımızda mesaj nettir. “Ben cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım”. Sembolik mantığa baktığımızda ancak ve ancak karşılıklı koşulu ifade ettiğini görürüz. Örnek: Alin’in sınavı kazanmasının tek yolu çalışmaktır. Yani Ali çalışmazsa sınavı kazanamaz.

Bütün imtihanların mantığı çalışmaktan gayretten geçer. Bizler, yaratanın kelamını referans alıp iyi bir insan profili çizemezsek; yaratıcı istediği profilde bir kitle ortaya çıkarır Allah onlardan razı, onlarda yaratıcıdan razı olurlar. Demek ki yaratıcının buyrukları dikkate alınıp o yönde davranış geliştirilirse sembolik mantıktaki gibi karşılıklı bir tablo ortaya çıkar.

Yok, ben bu yönde hareket etmem denilirse bu defa sembolik mantıkta olduğu gibi üçüncü halin imkânsızlığı ortaya çıkar. ’Ya çalışıp sınavı kazanırsın ya da çalışmaz kaybedersin.’’  Ya Allah’ın kutsal kelamını dikkate alıp bir tavır bir yaşantı ortaya koyarsın ya da Allah, kendisinden razı insan kitlesi ortaya çıkarır hem de hiç düşünmediğimiz insanları ortaya çıkarabilir. Bir mahcubiyet yaşamamak için eldekilerin kıymetini bilmek lazım.

Özellikle çevremizi kaybetmemek lazım. Yapılan araştırmalara göre insan davranışlarının değişim ve dönüşümünde çevrenin ciddi bir etkisi var. Psikoloji bugün bu izahları yaparken inancımız bu uyarıları çok önceden yapmıştır. Sadık olanlarla dost olmamız tavsiye edilmiştir. İnsanın en büyük sermayesi sadık dostlarıdır.

İnsanın Allah’ı hatırlatan dostlarının olması çok önemli. İnsan sadece Allah rızası için bir araya gelirse, Allah rızası için birkaç kelam ederse, tarifi yapılamayacak kadar sevap alır. Bazen bu dostların duasıyla bir şeyler olabiliyor. İnsanın geçmişte dostlarıyla yaptığı bazı iyilikleri düşünerek umutvar olması ciddi bir psikoloji. İyi dost, kardeş insanın elinden tutarak onun toplum içinde kaybolmasını engeller.

Bugün en büyük problemlerimizden biri, bireylerin olumsuz çevre içinde kaybolmasıdır. Sağlıklı bir aile sağlıklı bireyler yetiştirmek istiyorsak çok sağlıklı bir çevre oluşturmak lazım. Çevre iyi olunca çerçeve sağlıklı olur. Bu çerçevede hareket eden bireyler bizler için hem maddi hem de manevi kazanım sağlayacaklardır.

Rabbim, bizleri kendisinin razı olacağı kullarından eylesin. Çocuklarımızı kendisine kulluk edenlerden eylesin.

Selam ve dua ile…